Arılar… Çiçekleri teker teker dolaşıp nektar toplayan, bu nektarları bala dönüştüren muazzam canlılar. Çoğumuz arıları arkalarındaki iğnelerinden ve altıgen şeklindeki peteklerinden tanırız. Ve küçük yaşlardan beri bildiğimiz bir bilgidir ki arıların yaptığı bu altıgen petekler kusursuz derecede düzgün bir altıgendir. Peki, ama şunu hiç düşündünüz mü: Neden kare, yuvarlak, beşgen veya başka bir şekil değil de sadece altıgen şeklinde yapıyorlar? Bu kusursuz kovan sisteminin arkasında nasıl bir matematik yatıyor? Gelin videonun devamında hep beraber öğrenelim.
(intro)
Gelin konuyu daha iyi anlamak adına şu şekilde ilerleyelim: Önce bir şekil söyleyelim ve daha sonra bu şeklin peteklerde kullanılmasının dezavantajlarını söyleyelim. En sonunda da neden altıgenin petekler için en ideal şekil olduğunu inceleyelim.
Mesela daire, neden bal petekleri daire olamaz? Aslında yaparsanız olur ama bir dezavantajı var. Yan yana birçok daire dizdiğinizde görürsünüz ki daireler birbirine tek bir noktadan teğettir ve geri kalan bölgede işlevsiz bir boşluk kalır. Eğer arılar burayı boş bırakırsa gereksiz yer kaplar çünkü içine ne bal sığar ne de larvalar. Eğer balmumuyla kapatırlarsa da boş yere bir sürü balmumunu ziyan etmiş olurlar. Bu yüzden peteklerin daire şeklinde yapılması pek işlevsel değildir.
Peki, beşgen kullansalar? Beşgende de aynı şekilde boşluklar oluşuyor. Bu arada kovanlarla ilgili bir özellikten de bahsedelim. Arıcılıkta kullanılan suni kovanlarda bir çerçeve bulunur. Arılar petekleri bu çerçeve içine düzlemsel olarak inşa ederler. Ancak doğada durum böyle değildir. Petekler kavis alarak bir daire çizer veya bir ağaç gövdesinin etrafını sarabilir. Bu yüzden seçilecek şeklin aynen arka tarafa kadar devam etmesi ve kusursuz bir şekilde birleşmesi gerekir. Yoksa yine gereksiz boşluklar çıkacaktır. Bu yüzden beşgen de kullanıma elverişli bir şekil değildir.
Deminki anlattığımız boşluk kalmama mevzusuna göre düşünecek olursak üçgen bu şartı sağlayabilir. Ayrıca üçgenler oldukça sağlam yapılardır, köprülerde ve inşaatlarda yapının yükünü dağıtabilmek için üçgenlerden çokça yararlanılır. Peki, arılar neden bu şekli kullanmıyor? Şöyle düşünün, biz neden evlerimizi üçgen temel üzerinde yükseltmiyoruz? Çünkü bir üçgenin en az iki açısı her zaman dar açıdır. Dar açı olduğu için köşelerde kullanılamayan alanlar doğar. Mesela evinizde üçgen bir oda olsa oraya ne koltuk koyabilirsiniz ne de dolap sığdırabilirsiniz. Bu yüzden petek yapmak için üçgen kullanmak pek mantıklı değildir.
Tamam, o zaman bir de kareyi deneyelim. Nasıl olsa karede dar açı yok aynı zamanda yan yana dizdiğimizde kenarlar birbirine tam denk geliyor. Evet, kare mantıklı gibi geliyor ama açıklayacağımız sebepten dolayı onun da işlevsel olmadığını hemen anlayacaksınız.
Arılar peteklerini ürettikleri balmumu adındaki bir maddeyle yaparlar. Bir arının bal mumu salgısı oluşturabilmesi için iki gün boyunca sürekli bal yemesi gerekmektedir. Balmumu çıkarmak ile görevli arılar iyice karınlarını doyurduktan sonra ayaklarıyla birbirlerine tutunarak salkım oluştururlar. Kımıldamadan bu salkıma asılan arılar, önceden yedikleri balları sindirirler. Bu sırada hava sıcaklığı 25 derece iken arılar terler ve damlacıklar halinde bal mumu salgılamaya başlarlar. Çıkan bu damlacıklar hava ile birleşince beyaz beyaz pulcuklar halinde donar. Arılar, balmumu pulcuklarını arka ayakları ile karınlarından kazıyıp ağızlarına götürürler ve çiğneyip yoğurduktan sonra peteklerin arka duvarlarını ve bunun iki yüzünde bulunan alt köşeli gözleri yapmakta kullanırlar. Bir arının bir kilo balmumu yapabilmesi için 10 kg bal yemesi gerekmektedir. Yani anlayacağınız balmumu yapmak zahmetli bir süreçtir ve aynı zamanda üretebilmek için balı tüketmek gerekir. Bu yüzden arıların peteklerinde en çok hacmi en az balmumu harcayarak sağlaması gerekir.
En az balmumu harcayarak en geniş alanı çevirebileceğiniz şekil ise altıgendir. Şöyle düşünün, karenin alan formülü iki kenarının çarpımıdır. Altıgenin formülü ise bir kenarının karesinin 3√3 katının yarısıdır. Bu formülleri kullanarak şöyle bir hesap yapalım: 100 metrekarelik bir kare yapmak için 40 metre ip kullanmanız gerekir. Oysa aynı alanlı bir altıgen yapmak için yaklaşık 37,2 metre ip kullanmanız yeterlidir. Bundan sonra her kenar sayısını artırışınızda kullanacağınız ip miktarı sürekli artacaktır. Yani altıgenden az veya çok kenar sayısına sahip bütün şekillerde altıgenden daha fazla ip kullanmanız gerekir. Aynı durum arıların peteklerini yapmasında da geçerlidir. Eğer altıgen petek yaparlarsa çok daha az balmumu kullanırlar ve daha çok bal depolayacak petek yapmış olurlar.
İşte arılar tam da bu yüzden peteklerini altıgen yapar. Böylece bir videomuzun daha sonuna geldik. Videolarımızdan haberdar olmak için abone olmayı ve bizlere destek olmak için videoyu beğenmeyi unutmayın.
0 Yorum