Günümüzde sayıları çokça artan tarihi diziler, filmler ve romanlar… Her biri farklı kişiyle alakalı olup farklı kurguları olsa da aslında hepsinin ortak bir özelliği var: Gerçek tarihle alakaları olmamaları. Gelelim asıl soruya, alakaları olmak zorunda mı? Sinema ve edebiyat; bilim, tarih, felsefe öğretmek için mi var? İlham ve kurgunun sınırı ne? Gelin videonun devamında bu konu hakkında tartışalım.
(intro)
Bu konuda ele almamız gereken iki ana kavram var. Birisi “tarihi kurgunun yazımı” diğeri ise “tarih yazımının kurgusu”. Bunların ne farkı olduğunu anlamak, dizilerden tarih öğrenilip öğrenilmeyeceğini anlamamızı sağlayacaktır. Tarih yazımının kurgusu, bizim de MESELE serimizin video metinlerini yazarken kullandığımız bir kavramdır. Evet, ortada belgelere dayalı bir tarih vardır ancak bu tarihin hangi üslupla hangi kelimelerle hangi zamansal sıralamayla karşıya aktarılacağı, senaryoyu yazan kişinin kurgulamasıyla ilgilidir. Mesela bir olayı anlatırken karşı tarafın ilgisini çekmek adına ilerdeki bir olay önce söylenip “Peki, bu nasıl oldu?” denerek akış devam ettirilebilir. Ki bu metodu ne kadar çok kullandığımızı bizim MESELE videolarında görebilirsiniz. Bütün tarihçilerin kitaplarını yazarken kullandığı metotlar vardır. Mesela bir ülkedeki olan bir olayın sonuçlarını anlatırken bir maddede başka bir ülkeye atıf yapıp o ülkenin tarihinden bir süre devam ettikten sonra doğan sonuçlarla yeniden ilk anlattığı ülkenin tarihine konuyu bağlayıp oradan devam edebilir. İşte bu tarih yazımının kurgusudur. Bu verilerle yaptığınız yazım kurgusunu kameralara taşırsanız da bu sefer dizi veya film değil belgesel çekmiş olursunuz. Aynı zamanda tarih yazımının kurgusuyla bir roman da yazamazsınız. Peki; tarihi kullanarak dizi, film ve roman ürünleri nasıl ortaya konur? İşte burada tarihi kurgunun yazımı devreye girer.
Tarihi kurgunun yazımı tarihi akıştan ilham alan ancak tam olarak doğru şeyleri anlatmayan bir yazın biçimidir. Piyasada tarih kitabı zannederek okunan çoğu kitap aslında romandır ve tam olarak tarihi anlatmaz, tarihten ilham alır. Tarihi bir karakteri konu alan bir romanda olaylar sadece o karakter üzerinden anlatılmaz. Tarihte varlığına dair bir belge bulunmayan birçok yan karakter eklenir ve bunlar üzerinden arka planda geniş bir olay örgüsü oluşturulur. Mesela hedef göstermekten olabildiğince uzak durarak bir örnekleme yapalım.
Diyelim ki bir edebiyatçı Fatih Sultan Mehmet hakkında bir roman serisi yazmak istemiş olsun. Normalde Fatih hakkında yazılacak bir tarih kitabında şu bahisler bulunur: Babası 2. Murad’dır, annesi Hüma Hatun’dur, 12 yaşında tahtı devralmıştır ama babasına şöyle bir mektup yazıp tahtı teslim ettiği söylenir, ordu disiplinini şöyle sağlamıştır, İstanbul’un fethi için şu hazırlıklarda bulunmuştur, paşaları şunlardır, şu kadar askerle şu tarihte şuraya sefere çıkmıştır, bu kadar askerle bu tarihte buraya sefere çıkmıştır, 1481’de şurada ölmüştür, zehirlendiği söylenir vesaire… Ancak romanda işler böyle yürümez. Mesela yazar hikâyeyi aslında olmayan bir yeniçeri üzerinden anlatabilir. Burada esas alacağı konular Fatih’in İstanbul’u 1453’te fethettiği ve 1481’de öldüğüdür. Arada kalan her şeyi kurguyla doldurur. Mesela serinin ilk kitabında 1450 ile 1470 yıllarının arasını konu alır. Ama kitabın içini olabildiğince doldurabilmek için o hayali yeniçeriyi aslında bir Venedik ajanı olarak gösterip işin içine gizem katabilir, sonra bu yeniçeriyi bir paşanın kızına âşık edebilir, sonra o paşayı bir ihanet iftirasının içine sokup o yeniçeri sayesinde kurtarabilir, vesaire… Eğer kitap çok beğenilirse ilk kitabında 20 yıllık bir süreci anlatan yazar seriyi daha yavaş bitirip daha çok kitap yayınlayabilmek için serinin ikinci kitabında 3 yıllık bir süreci anlatabilir. Çünkü 1481’de tarih gereği Fatih ölecektir. Bu yüzden tarih akışı sonraki kitaplarda yavaşlamaya başlar ve bu aralığı doldurmak isteyen yazar tarafından sürekli gerçek olmayan kurgularla doldurulmaya çalışılır. Bu iş dizilerde de aynen böyledir. Kısaca filmler, diziler ve romanlar tarihi anlatmaz; tarihten ilham alır. Bu ilham sayesinde insanlara tarihi sevdirebilir, merak ettirebilir ama tarihi öğretemez. Bilim kurgu da aynen böyledir.
Bilim filmi diye bir şey yoktur, bilim kurgu filmi vardır. Bu filmler gerçek bilimsel olgulardan ilham alabilir ancak bilimi anlatamaz. Oradan öğrendiğiniz şeylerle ben bilim biliyorum diyemezsiniz. Mesela Interstellar filmi… Orada kara deliğin yörüngesini kullanarak dönmeleri yörünge mekaniği dikkate alınarak yazılmış bir kurgudur. Ya da farklı kütleçekimlerle zamanın değişebilirliği… Ancak kara deliğin içine düştüğünüzde filmdeki gibi geçmişi görüp o kitaplıktan kitabı düşüremezsiniz, bu bilimsel değildir. İşte tam da burası izleyicide bir heyecan oluşturmak için senaristin eklediği kurgudur. Bu tür kurgu ürünlerinde gerçek olgu ya anlayamayacağınız kadar karmaşık olduğundan size tam olarak anlatılmaz ya da hakkında o kadar az bilgi vardır ki boşluk kurguyla doldurulur. Örneğin daha öncesinde videosunu yaptığımız Küçük Murad Reis, bu zat hakkında o kadar az bilgi var ki. Sadece yağmalar yaptığı ülkelerin kaynaklarındaki korsan saldırılarında geçer. Ki biz de bu adam hakkında sadece 4.30 dakikalık bir video hazırlayabildik. Ancak Küçük Murad Reis’i konu alacak bir senaristin elinden 4 sezonluk bir dizi çıkabilir. Burada izleyiciler için önemli olan kurgu ve gerçek farkını yani tarih yazımının kurgusu ile tarihi kurgunun yazımı arasındaki farkı doğru anlayabilmektir. Aynı Modern Don Kişotlar videomuzda da bahsettiğimiz gibi kurguya kendinizi kaptırmamanız gerekir. Bu konuyla alakalı görüş ve fikirlerinizi yorumlarda beyan edebilir, diğer izleyicilerle fikir alışverişinde bulunabilirsiniz.
Böylece bir videomuzun daha sonuna geldik. Videolarımızdan haberdar olmak için abone olmayı ve bizlere destek olmak için videoyu beğenmeyi unutmayın.
0 Yorum