Genellikle tatil temalı filmlerde gördüğümüz, ortasında kocaman bir göl bulunan ve daracık bir koridor şeklinde genellikle palmiye ağaçlarına ev sahipliği yapan mercan adaları yahut diğer adıyla atoller… Peki, bu muhteşem yeryüzü şekilleri nasıl bir coğrafi ve biyolojik oluşumla meydana geliyor? Neden adanın tam da ortasında bir göl bulunuyor? Neden genellikle tropikal kuşakta bulunuyorlar? Gelin videonun devamında hep beraber öğrenelim.
(intro)
Mercan adaları; ortasında lagün adı verilen bir göl bulunan, kısmen veya tamamen lagünü çevreleyen adacıklardır. Ancak bu adalar bizim bildiğimiz manada taştan, topraktan oluşmaz. Bu adacıklar aslında mercan resifleridir. Mercan resifleri, canlı organizmaların ürettiği aragonit yani bir kalsiyum karbonat mineralinden oluşan yapılardır. Canlı olan mercanlar öldüklerinde geriye bu kalsiyum karbonat yani kireç taşı içerikli iskeletlerini bırakırlar. Bu iskeletler denizin altında aşınarak yıllar içinde kayalık veya kum görünümünü alırlar. Aynı zamanda bu kayalıklar yeni canlı mercanlara da bir yuva olmuş olur. Çoğu mercan kayalığı, buzulların erimesinin deniz seviyesinin yükselmesine ve kıta sahanlığına su basmasına neden olduğu son buzul döneminden sonra oluşmuştur. Bu yapılar, az miktarda besin sağlayan okyanus sularında gelişir ve genellikle tropikal sularda sığ derinliklerde bulunurlar. Bu mercan kayalıklarının nasıl lagün etrafında bir çember oluşturduğunu merak eden Charles Darwin, atoll oluşumuyla ilgili bir teori ortaya atmıştır. Evet, bu Darwin evrim teorisini ortaya atan Darwin ile aynı kişi. Darwin, Beagle isimli gemiyle Galapagos adalarını görüp de evrim teorisini ortaya atmasında büyük ölçüde katkısı olan gezisinin devamında Pasifik Okyanusu’ndan geçerken bu mercan adalarını görmüştü. Bu ilginç ada oluşumunu gören Darwin şu şekilde bir teori geliştirdi:
Teoriye göre eskiden bu görünen adaların olduğu yerde volkanik bir ada bulunuyordu. Adanın oluşturduğu uygun iklimsel ve coğrafi koşullar sayesinde adanın kıyılarında saçaklı mercanlar oluşmaya başlıyordu. Ancak deniz tabanın aşağı ve yukarı doğru hareketlerinden kaynaklanan değişimler bu mercanları öldürüyor, bu yüzden de ölen mercanların artıkları olan saçaklı mercan resifleri oluşuyordu. Daha sonra bu oluşan mercan resifi tabanı üzerine mercan habitatı büyüyor ve böylece yapı dik bir şekilde deniz yüzeyine kadar çıkarak yıllar içinde bariyer mercan resiflerini oluşturuyordu. Eskiden kalma olan volkanik ada zaman içinde çökmeye başlıyor ancak mercan resifi oluşumu canlı olduğundan dolayı yatay ve dikey olarak devam ediyordu. Ada battıkça kıyı da küçülmeye başlıyor ve mercan resifi oluşumu da yeni oluşan kıyılara doğru gelişiyordu. Zaman içinde ada tamamen su seviyesinin altına düşüyor ve ilk yüzeye çıkan çember şeklindeki resifin ortasında bir göl yani lagün ortaya çıkmış oluyordu. Darwin’in bu teorisi şu anda en çok kabul gören atoll oluşum teorisi. Darwin, her bir lagünün altında eskiden kalma ana yanardağın kalıntıları olan bir ana kaya tabanı olacağını öngördü. Sonraki araştırmalar gerçekten de bu hipotezi doğruladı.
Gelelim bu mercan adalarının üzerinde bolca bulunan palmiye ağaçlarına. Palmiye ağaçlarının tohumu aslında Hindistan cevizidir. Hindistan cevizleri suda yüzebilir ve uzak mesafelere taşınabilirler. Bu Hindistan cevizleri dalgalarla birlikte mercan adalarına taşınırlar ve böylece o bilindik palmiye manzaralı mercan adası görüntüsünü ortaya çıkarırlar. Mercan adaları; Hint Okyanusu’ndaki Maldivler, Komorlar, Seyşeller ve bu bölgelerin açıklarında, Güney Çin Denizi’nde, Pasifik Okyanusu’ndaki Mikronezya, Melanezya ve Polinezya ada bölgelerinde bulunurlar. Kızıldeniz, Basra Körfezi ve Karayip Denizi’nde mercan adası oluşumları görülmese de mercan resifleri bolca görülmektedir.
İşte o müthiş manzaralara ev sahipliği yapan mercan adaları böyle oluşurlar. Böylece bir videomuzun daha sonuna geldik. Videolarımızdan haberdar olmak için abone olmayı ve bizlere destek olmak için videoyu beğenmeyi unutmayın.
0 Yorum