Ahmed Zühdü 3 Şubat 1834’te İstanbul’da doğdu. Babası süvari binbaşısı iken şehit olan Hacı Rıfat Bey’dir. Ailesi, Girit Kumandanlığı sırasında vefat eden ve Hanya Camii hazîresine defnedilen İkiz Ali Paşa’ya dayanır.
Ahmed Zühdü ilk tahsilini Maârif-i Adliyye Mektebi’nde yaptı. Arapça ve Farsça öğrenmeye başladı. Beyazıt Camii’nde “Büyük Kıbrıslı” lakabıyla tanınan Hoca Mehmed Efendi ile Ayaşlı Mustafa Tevfik Efendi’den şerh-i akaid okuyarak icazet aldı. Bu arada malî usulleri, defter tutmayı ve hesap işlerini öğrendi.
1847 Nisanında henüz çok genç iken maliye hazinesi kalemlerinden esham muhasebesinde çalıştı. Ardından tediye sandığı ile vâridât muhasebesinde kurulan banka muhasebesi mümeyyizliğine getirildi. Temmuz 1868’de Bank-ı Osmânî muhasebecisi oldu. Bir yıl sonra vâridât ve banka muhasebeciliğinin birleştirilmesiyle Vâridât-ı Umûmiyye muhasebeciliğine, Eylül 1871’de Dîvân-ı Muhâsebât başkanlığı ile birlikte Maliye Nezâreti müsteşarlığına tayin edildi. Ardından sarasıyla Saruhan sancağı ve Beyrut mutasarrıflığına ikinci defa Dîvân-ı Muhâsebât reisliğine, Temmuz 1873’de ikinci defa Maliye Nezâreti müsteşarlığına, Orman ve Maâdin Bankası, Eshâm-ı Umûmiyye Emaneti ve Rüsûmat Emaneti umum müdürlüğüne, Eylül 1878’de Rüsûmat Emaneti üstünde kalmak şartıyla Maliye nâzırlığına getirildi. Maliye nazırlığından ayrılmasından kısa bir süre sonra buraya ikinci defa atandı. Eylül 1885’te Nâfia nazırı oldu. Bu nezâretin Aralık 1886’da Ticaret Nezâreti’ne bağlanması üzerine Hudâvendigâr (Bursa) valiliğine tayin edildi. Nâfia nâzırı iken kendisine vezirlik rütbesi verildi. Ağustos 1887’de tekrar Maliye nâzırlığı ile görevlendirildiyse de 4 Eylül 1891’de buradan ayrıldı ve Maârif-i Umûmiyye Nâzırlığına getirildi. Ayrıca bir süre Dahiliye nâzırına vekâlet etti. 5 Mayıs 1901’de dördüncü defa Maliye nâzırlığına tayin edilen Zühdü Paşa aynı zamanda vekâleten Maârif-i Umûmiyye nazırlığı görevini de sürdürdü. Ağustos 1901’de Maliye’den ayrılıp yalnızca asaleten Maarif nâzırı oldu.
Maârif-i Umûmiyye nâzırlığı süresince dârülfünunun kurulması hazırlıklarını yapmak, teşkilatını ve programını düşünmek ve düzenlemekle işe başladı. Çeşitli Avrupa ülkeleri üniversitelerinden iç tüzük ve programlar getirilip Türkçe’ye çevrildi. Kurulan komisyon toplantılarına Zühdü Paşa bizzat başkanlık ederek dârülfünunun açılması yolunda büyük çaba harcadı. 19 Ağustos 1900’de Mekteb-i Mülkiyye’de yaptığı bir konuşma ile dârülfünunu öğretime açtı. Malî müzakereler yapmak, Düyûn-ı Umûmiyye’nin ertelenmesi ve yeni istikrazlar için ilki 1875’te iki defa Paris’e, bir defa da Londra’ya gitti. Rus savaşı esnasında bazı malî tedbirler alınması ve istikraz gayesiyle tekrar Londra’ya gidip başarı ile geri döndüğü resmî hal tercümesinde yazılıdır. Maarif nazırı iken 12 Nisan 1902’de Koska’daki konağında vefat eden Ahmed Zühdü Paşa vasiyeti gereğince, 1884 yılında Kadıköy Kızıltoprak’ta inşa ettirdiği Zühdü Paşa Camii’nin hazîresindeki kabristana defnedildi. Kurduğu bir vâkıfla öğrencileri ücretsiz kabul eden bir ilkokul yaptırdı. 1888-1921 yılları arasında açık kalan bu okulun öğretmenleriyle Çalışanlarının maaşlarının ödenmesi ve caminin masraflarının karşılanması için birtakım emlâk ve arazilerini tahsis etmişti.
Çeşitli madalya ve nişanlar alan Zühdü Paşa’nın şairliği de vardır. Ayrıca idâdîlerde uzun yıllar okutulan ve günümüzde de bastırılan el-Mecmûatü’z-Zühdiyye fi’l-ahkâmi’d-dîniyye adlı fıkıh meselelerini ihtiva eden bir kitap yazmıştır.
Zühdü Paşa Camii ve Mektebi
İstanbul Kızıltoprak semtinde XIX. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilen camii ve mektep.
Kadıköy Kızıltoprak’ta Bağdat caddesinin başlangıcında Kızıltoprak-Ihlamur menzilinin bulunduğu Ihlamurlu Çeşme denilen mevkidedir. Eski sefer yolu üzerinde yer alan yapı, bu bölgenin XIX. yüzyıl
içinde gözde bir sayfiye yeri olarak iskân edilmesi sırasında inşa edilmiştir. Avlunun ana kapısı üzerindeki kitâbesinde belirtildiğine göre cami, II. Abdülhamid dönemi nazırlarından Ahmed Zühdü Paşa tarafından 1301 (1884) yılında yaptırılmıştır. Mektep ise 1306 (1889) tarihlidir. Zühdü Paşa bu camiyi ve mektebi, geniş bir arazi içinde kurulan dört katlı ve kırk odalı muhteşem yazlık köşkünün yakınında yani batı kısmına tesis etmiştir. Bu geniş arazide mutfak, kuşluk, limonluk, bahçıvan odaları, kömürlük, ahır ile ekili alanlar vardı. Caminin kıble yönündeki dar sokakta günümüze kadar gelmeyen 1764 tarihli Hasan Ağa Çeşmesi bulunuyordu. Zühdü Paşa Camii ve mektebin bakımı, masraflarının karşılanması için irat getiren mülkünü bunun için kurduğu vakfa bağışlamıştır.
Zühdü Paşa Camii, yapıldığı dönemin mimari özelliklerine uygun biçimde çeşitli unsurların bir arada uygulandığı karma üslûpta inşa edilmiştir. Cadde seviyesinden yüksekte kalan bir platformun üstünde etrafı madenî parmaklıklarla çevrili bir avlunun içinde yer alır. Avlunun caddeye bakan ana kapısı üzerindeki manzum kitâbe ta‘lik hattıyla sekiz kartuş içine yazılmıştır. Kitâbe gülbezeklerle süslü mermer bir alınlıkla taçlandırılmıştır. Caminin cümle kapısı üzerinde âyet kitâbesi bulunur. Son cemaat yeri ahşap tavanı olan, dikdörtgen planlı kapalı bir mekân halindedir. Üst katındaki kadınlar mahfiline sol kenarından ahşap bir merdivenle çıkılıyor. Bu merdivenin altında minare kapısı vardır. Tek bir kapının açıldığı kare planlı harim kısmının üzerini kalın duvarlar ve dört geniş kemer üstüne oturan, geçişleri pandantiflerle sağlanmış bir kubbe örtmektedir. Çokgen kesitli sığ bir niş halindeki mihrabı kıble duvarı içine gömülmüş olup dışarıya taşkınlık göstermez. iç yüzeyi önceleri kalem işleriyle bezeliyken günümüzde Kütahya çinileriyle kaplı durumdadır. Mihrabın iki yanında zarif pilastırlar bulunur. Minberle vaaz kürsüsü ahşap olup üzerleri yağlı boya ile boyanmıştır. Özellikle külâh kısmında eklektik üslûbun kuvvetle hissedildiği minberin merdiven korkuluk şebekeleri ajurludur.
0 Yorum